Normen binnen de elektrotechniek
Er zijn ontzettend veel normen van toepassing in dit vakgebied. Sommige normen gelden specifiek voor de fabrikant en andere juist alleen voor installateurs. Daarnaast is er nog wetgeving. Dit kan onoverzichtelijk zijn. In dit artikel gaan we terug naar de basis: wat zijn normen precies en welke zijn relevant voor jou?
Wat verstaan we onder normen?
Normen zijn gestandaardiseerde afspraken of richtlijnen die gaan over de samenstelling en eigenschappen van materialen, fabricageprocessen, beproevingsmethoden, het beoordelen van materiaaleigenschappen etc. Deze afspraken zijn niet wettelijk verplicht, want een norm is geen wet. Dit betekent dat je niet in alle gevallen aan de normen hoeft te voldoen. Als de verantwoordelijke partij een andere methode heeft om aan de gestelde eisen in de wet te voldoen, mag dat ook. Een norm kan daarentegen wel wettelijk bindend zijn. De wet kan bijvoorbeeld eisen dat een product aan bepaalde normen moet voldoen. Normen kun je dus goed gebruiken om aan de wet te voldoen.
Hoe komt een norm tot stand?
Een norm kan tot stand komen op mondiaal niveau (IEC) en is wel of niet verplicht over te nemen op Europees (EN), en/of landelijk niveau (NEN). Sommige normen moeten dus wel verplicht worden overgenomen en andere niet. Dit zie je terug in de officiële titel van de norm. Bevat de norm alle drie de afkortingen (bijvoorbeeld NEN-EN-IEC 61439) dan dient de norm op mondiaal, Europees en landelijk niveau ongewijzigd overgenomen te worden.
Er bestaan ook normen die in één land zijn ontstaan en later op andere niveaus zijn overgenomen. Normen kunnen ook ontstaan vanuit afspraken die marktpartijen onderling hebben gemaakt. Zo is de Europese norm voor gebouwautomatisering (EN 50090) gebaseerd op de afspraken die gemaakt zijn binnen de KNX-standaard.
-
NiveauNormVoorbeeld
-
MondiaalIECIn voetbaltermen te vergelijken met de FIFA
-
EuropeesENIn voetbaltermen te vergelijken met de UEFA
-
LandelijkNENIn voetbaltermen te vergelijken met de KNVB
-
Meer over de NEN
NEN staat voor Nederlandse Norm en is een samenwerking tussen het Nederlands Normalisatie-instituut en Stichting NEC (gespecialiseerd in normalisatie rondom elektrotechniek & IT). De NEN begeleidt, stuurt en coördineert deze verschillende partijen en commissies. Samen zorgen ze voor het tot stand komen van normen en de overname/vertaling van Europese en mondiale normen.NEN 1010 is de Nederlandse vertaling van de Europese HD 60364-normenreeks. HD staat voor Harmonisatie Document. Landen hebben deze norm zonder verplichting zo goed mogelijk overgenomen, maar het kan op landelijk niveau afwijken. Zo bevat de NEN 1010 Nederlandse bepalingen en wijkt deze af van de Duitse variant op de HD 60364, de VDE 0100. Een ander voorbeeld is de NEN 3140 waarvan de Duitse variant VDE 0701/0702 is.
-
Wat is een NPR?
NPR: Nederlandse praktijkrichtlijn. De naam zegt het al, een NPR is een praktisch document ter aanvulling op een Nederlandse norm. Zo is de NPR 5310 de praktijkrichtlijn die hoort bij de NEN 1010. Deze geeft richtlijnen om te kunnen voldoen aan de gestelde eisen in de norm. De NPR is in de praktijk vaak makkelijker te interpreteren dan de bijbehorende norm zelf. Voldoe je aan de NPR 5310, dan voldoe je automatisch aan de eisen vanuit de NEN 1010. Je hoeft de NPR 5310 dus niet toe te passen om aan de NEN 1010 te voldoen. Het kan en mag ook anders, tenzij de opdrachtgever specifiek naar de NPR 5310 verwijst.
-
Overzicht van relevante normen installatie en inspectie
In dit handige overzicht zijn de relevante normen verzameld.
NEN 1010:2020
Elektrische installaties voor laagspanning. Nederlandse implementatie van de HD-IEC 60364-reeks
NEN1010-8:2021
Deel 8 van NEN 1010 is gebaseerd op de Europese HD 60364-8 voor delen 8-1 en 8-2, en op de internationale IEC/TS 60364-8-3 voor deel 8-3
NPR 5310:2017
Nederlandse praktijkrichtlijn bij NEN 1010
EN 4010:2019
Elektrische installaties voor laagspanning - Eisen voor de algemene Nederlandse installatiepraktijk
NEN-EN 50110-1:2013
Bedrijfsvoering van elektrische installaties - Deel 1: Algemene eisen
NEN 3140:2011+A3:2019
Bedrijfsvoering van elektrische installaties - Laagspanning
NEN 4288:2020
Bedrijfsvoering van batterij-energieopslagsystemen - Aanvullende eisen op NEN 3140
-
Overzicht van relevante normen voor verdelers en systemen
In dit handige overzicht zijn de relevante normen verzameld.
NEN-EN-IEC 61439-1:2021
Laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen - Deel 1: Algemene regels
NEN-EN-IEC 61439-2:2021
Laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen - Deel 2: Vermogensschakel-en-verdeelinrichtingen voor geïnstrueerde personen
NEN-EN-IEC 61439-3:2012
Laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen - Deel 3: Verdeelborden bedoeld voor bediening door ondeskundig personeel
NEN-EN-IEC 61439-4:2013
Laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen - Deel 4: Bijzondere eisen voor bouwkasten
NEN-EN-IEC 61439-5:2015
Laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen - Deel 5: Inrichtingen bestemd voor verdeelkasten in openbare netwerken
NEN-EN-IEC 61439-6:2012
Laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen - Deel 6: Railkokersystemen
NEN-EN-IEC 61439-7:2020
Laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen - Deel 7: Inrichtingen voor specifieke toepassingsgebieden zoals
jachthavens, kampeerterreinen, marktplaatsen, laadstations voor elektrische voertuigenNEN-EN-IEC 62446-1:2016+A1:2018
Fotovoltaïsche (PV) systemen - Eisen voor beproeving, documentatie en onderhoud - Deel 1: Netgekoppelde systemen -
Documentatie, inbedrijfnametesten en inspectie
-
Overzicht productnormen
In dit handige overzicht zijn de relevante normen verzameld.
NEN-EN-IEC 61008- 1:2013/A1:2014
Aardlekschakelaars zonder ingebouwde overstroombeveiliging voor huishoudelijk en soortgelijk gebruik (RCCB’s) -
Deel 1: Algemene bepalingenNEN-EN-IEC 61009-1:2013
Aardlekschakelaars met ingebouwde overstroombeveiliging voor huishoudelijk en soortgelijk gebruik (RCBO’s) -
Deel 1: Algemene bepalingenIEC 60898-1:2015
Elektrotechnisch installatiematerieel - Installatieautomaten voor huishoudelijke en soortgelijke installaties -
Deel 1: Installatieautomaten voor wisselstroomNEN-EN-IEC 60947- 1:2007/A2:2014
Laagspanningsschakelaars - Deel 1: Algemene richtlijnen
NEN-EN-IEC 60947-2:2017
Laagspanningsschakelaars - Deel 2: Vermogensschakelaars
NEN-EN-IEC 60947- 3:2009/A1:2012
Laagspanningsschakelaars - Deel 3: Schakelaars, scheiders, gecombineerde eenheden van schakelaars/scheiders
en smeltveiligheden
-
Overige normen
Netcode
ElektriciteitDeze regeling bevat de voorwaarden met betrekking tot de wijze waarop netbeheerders en afnemers zich gedragen ten aanzien van de werking van de netten, het voorzien van een aansluiting op het net en het uitvoeren van het transport van elektriciteit over het net.
ARBO 2005
De Arbeidsomstandighedenwet
Wet- en regelgeving
Als een overeenkomst verwijst naar bepaalde installatienormen, is het verplicht om volgens die normen te werk te gaan. In dat geval gaat het over een wettelijke overeenkomst. Hiernaast zijn er ook afspraken en regels die men altijd in acht moet nemen, of ze nu wel of niet vermeld staan in de overeenkomst. Een aantal belangrijke zijn het Bouwbesluit, de Arbo-wet en de Netcode.
Bouwbesluit
Het Bouwbesluit beschrijft technische voorschriften gericht op veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, milieu en energiezuinigheid. Zowel bij nieuwbouw als bij verbouwing moet iedereen hieraan voldoen.
Arbo-wet
De Arbeidsomstandighedenwet (Arbo-wet) omschrijft de regels en afspraken met betrekking tot veiligheid, welzijn en gezondheid voor zowel werkgevers en werknemers als zelfstandig ondernemers. Hierin staat bijvoorbeeld dat je alleen mag werken aan elektrische installaties als die spanningsloos zijn, tenzij er expliciet opdracht is gegeven om dat niet te doen. Bijvoorbeeld als er is aangetoond dat het dringend noodzakelijk is (financiële schade is geen noodzaak) en men op basis van een taakrisicoanalyse voldoende maatregelen heeft getroffen. Deze maatregelen vind je onder andere in de NEN 3140.
Netcode elektriciteit
De Netcode elektriciteit bevat voorschriften voor netbeheerders en voor afnemers die het net gebruiken. De voorschriften gaan over het transporteren van elektriciteit, het aansluiten op het net, het functioneren en de betrouwbaarheid.
Wanneer een wet?
Zoals eerder omschreven kan bij een overeenkomst een norm zijn aangewezen. Daarin kun je de volgende tekst tegenkomen: “De installatie ontwerpen, uitvoeren, aansluiten en opleveren inclusief inspectie volgens de meest recente en geldende NEN 1010.” Is de norm in de overeenkomst aangewezen, dan is dat een wettelijke overeenkomst en dus een plicht. Een norm is op zichzelf geen wet.
In de Europese regelgeving staat veiligheid voorop. Om aan het vereiste veiligheidsniveau voor laagspanningsinstallaties te voldoen, kun je de NEN 1010 toepassen. Het mag ook op een andere manier, zolang het benodigde veiligheidsniveau wordt bereikt. Dit houdt de deur open voor innovatie. Producten of processen die niet aan de norm voldoen kunnen op de markt worden gebracht. Wanneer kan worden aangetoond dat deze oplossing een gelijkwaardig of hoger veiligheidsniveau behaalt, is het toegestaan.
